Όπως τεκμηριώθηκε πρόσφατα, η πόλη του Ηρακλείου υπήρξε ισχυρά
οχυρωμένη ήδη από την ελληνιστική περίοδο. Στα πλαίσια ενός ευρύτερου
οχυρωματικού προγράμματος των Βυζαντινών, που στόχευε στην αποτροπή του
αυξανόμενου αραβικού κινδύνου, η οχύρωση, που προστατευόταν ανά αποστάσεις με
πύργους, ανακατασκευάστηκε στον 7ο ή 8ο αι. μ.Χ., με
εκτεταμένη επανάχρηση του αρχαίου οικοδομικού υλικού και προστατεύτηκε με
τάφρο, στην οποία οφείλεται η αραβική ονομασία που συνόδευσε την πόλη επί
αιώνες: Rabdh
el-Khandaq, Χάνδακας και στη Βενετοκρατία Candia. Οι Άραβες
ενίσχυσαν την πρωτοβυζαντινή οχύρωση με εξωτερικό επίχρισμα από καστανόχρωμο
κονίαμα που περιείχε τρίχες ζώων, όπως έδειξαν ανασκαφικά ευρήματα. Μετά την
ανακατάληψη από το Νικηφόρο Φωκά το 961, η πρωτοβυζαντινή οχύρωση κατεδαφίστηκε
σε ορισμένα μόνο σημεία, προκειμένου η αμυντική ισχύς της πόλης να
εξουδετερωθεί. Λείψανά της διατηρούνται ενσωματωμένα στα σωζόμενα τμήματα της
παλαιότερης οχυρωματικής ζώνης, η οποία φαίνεται να επισκευάστηκε από τους
Βενετούς μετά την εγκατάστασή τους στην πόλη το 1211.
Ο περίβολος αυτός κάλυπτε
αμυντικά τις ανάγκες της πόλης ως την εφεύρεση των πυροβόλων όπλων.
Απεικονίζεται μάλιστα σε χάρτες του 15ου αιώνα, όπως στην πρωιμότερη
σωζόμενη απεικόνιση της πόλης από το
φλωρεντινό μοναχό Christoforo
Buondelmondi, που επισκέφτηκε το Χάνδακα
το 1415.
Η Οθωμανική απειλή ανάγκασε
τη Βενετία να προχωρήσει στο σχεδιασμό νέας οχύρωσης, προσαρμοσμένης στη χρήση
βαρέων πυροβόλων όπλων, που θα όφειλε να συμπεριλάβει τα προάστια (βούργους)
που είχαν δημιουργηθεί ήδη από τη βυζαντινή περίοδο. Η απόφαση ελήφθη μετά από
αίτημα των κατοίκων το 1462, Προκρίθηκε ωστόσο να προηγηθεί η άμεση αμυντική
βελτίωση της παλαιάς οχύρωσης με την προσθήκη, εξωτερικά του νοτίου μετώπου,
ενός κεκλιμένου προπετάσματος, που στηριζόταν στο ευθύγραμμο τείχος με κάθετες αντηρίδες γεφυρωμένες με θόλους. Οι
εργασίες ενίσχυσης ξεκίνησαν το 1472 και δεν είχαν ολοκληρωθεί πριν από το
1525. Στη διάρκειά τους αναμορφώθηκε η κεντρική νότια πύλη, γνωστή από τις
πηγές ως Portone και αργότερα ως Voltone, που πλαισιώθηκε από δυο εξώπυργους.
| 4. Οι οχυρώσεις του Χάνδακα | |
---|---|---|
| 4.2 Η οχύρωση του 16ου αιώνα | |
| 4.2.1 Οι προμαχώνες | |
| 4.2.2. Οι πύλες του Χάνδακα | |
| 4.2.3 Τα οικόσημα και τα εμβλήματα | |
| 4.3 Η τύχη της οχύρωσης στο πέρασμα των αιώνων |