Η πολυώνυμη και «παλίμψηστη» πόλη του Ηρακλείου Κρήτης, έχει εύστοχα χαρακτηριστεί «Μάνα της Δύσης και Ανατολή Ανατολών στο κατώφλι της».

Η ενετική Κάντια, μετά από μακροχρόνια πολιορκία (1648-1669), αρχιτεκτονικό κατάλοιπο της οποίας αποτελεί το γειτονικό φρούριο της Φορτέτσας (Inadiye), πέρασε στα χέρια των Οθωμανών για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (1669-1898) με μια σύντομη ενδιάμεση περίοδο αιγυπτιακής εξουσίας (1830-1840). Το «ευσεβέστατο και θεοφρούρητο κάστρο» έγινε πλέον «η ωραία των ωραίων πόλεων, η ιερά πόλις του ισλάμ, Καντιγιέ». Επειδή, η πόλη αλώθηκε με ιερό πόλεμο (τουρκ. Cihat, αραβ. Jihad) που κήρυξε η Οθωμανική αυτοκρατορία ζητώντας τη συνδρομή ολόκληρου του ισλαμικού κράτους, καταβλήθηκε εξαρχής κάθε δυνατή προσπάθεια για να δοθεί έτσι στο «όγδοο τούτο θαύμα του κόσμου» έντονος ισλαμικός χαρακτήρας. Άλλωστε, μέσα στην πόλη δεν υπήρχαν παρά λιγοστοί Εβραίοι που γλίτωσαν από τον όλεθρο, Οθωμανοί στρατιώτες και Αρμένιοι ορυκτουργοί τους (αζάπηδες). Τα νικηφόρα στρατεύματα του πορθητή Αχμέτ Φαζίλ Πασά Κιοπρουλού εισήλθαν από τον προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα και διασχίζοντας την πόλη κατέληξαν στην ενετική μονή του Αγίου Φραγκίσκου, το καθολικό της οποίας αποτέλεσε το πρώτο τέμενος της πόλης που αφιερώθηκε στο Σουλτάνο Μεχμέτ Δ΄ (Χουνκιάρ τζαμί = αυτοκρατορικό τέμενος) .

Η πόλη του Ηρακλείου υπήρξε στρατιωτικό, οικονομικό και θρησκευτικό κέντρο του νησιού μέχρι το 1851. Υπήρξε, επίσης, πρωτεύουσα ενός υπερνομού που- μέχρι το 1867- ενσωμάτωνε τις τέσσερις επαρχίες του νομού Λασιθίου. Ο πασάς (διοικητής) της πόλης είχε τον τίτλο του σερασκέρη (αρχιστράτηγου) της νήσου και του μουχαφίτη (στρατιωτικού διοικητή οχυρής πόλης) και διοικούσε με το διβάνιο (συμβούλιο) του ολόκληρη την Ανατολική Κρήτη.